Xói mòn cơ sở thuế là gì? Nguyên nhân chính gây xói mòn cơ sở thuế

Kinh tế xã hội phát triển theo hướng công nghiệp hóa hiện đại hóa đã kéo theo sự chuyển dịch trong quy định về thuế. Không chỉ đối với Việt Nam ta mà sự tác động động này có ảnh hưởng trên phạm vi toàn thế giới. Các công ty đa quốc gia trong quá trình kinh doanh phát triển thị trường đã lập ra những kế hoạch chuyển dịch kinh tế nhằm chuyển lợi ích thuế cao sang thuế thấp. Từ đó ảnh hướng trực tiếp đến những quy định chung về thuế trong kinh doanh. Hãy đi vào bài viết sau để tìm hiểu kĩ hơn những thông tin về hiện tượng xói mòn cơ sở thuế hiện nay nhé!

Xói mòn cơ sở thuế là gì?

Trong bối cảnh kinh tế diễn biến phức tạp, nhiều loại hình dịch vụ cũng như ngành nghề mới được mở ra, đào thải những ngành nghề truyền thống hoặc không phù hợp với xu thế hiện đại. Những dịch vụ này đem đến những tiện ích mới cho khách hàng tuy nhiên cũng thay đổi cách thức vận hành và quản lý giữa các quốc gia. sự chênh lệch về trình độ quản lý và sự khác biệt về các chính sách ưu đãi thu hút đầu tư nước ngoài, đang tạo ra cơ hội cho các doanh nghiệp hoạt động đa quốc gia (MNE) lợi dụng các “kẽ hở chính sách” để tránh việc thực hiện các nghĩa vụ thuế đối với các hoạt động sản xuất – kinh doanh. Các hành vi tránh nộp thuế này được gọi là các hành vi BEPS.

Khi nắm được cách thức hoạt động và quảng lý thuế ở nước ta hành vi BEPS đã lên kế hoạch xây dựng các chương trình dịch vụ nhằm lách luật thuế và không thực hiện nghĩa vụ tài chính thuế với cơ quan nhà nước. Những hành vi này gây xói mòn cơ sở tính thuế hoặc chuyển dịch lợi nhuận từ nơi có thuế suất cao sang nơi có thuế suất thấp.

Xói mòn cơ sở thuế xuất hiện vào thời điểm nào?

Theo các chuyên gia luật nhận định, thuế suất thuế tư nhân doanh nghiệp toàn cầu đã giảm từ 27,5% xuống 23,6% trong vòng 10 năm trở lại đây; khối các nước G20 giảm từ 40% xuống 30% trong vòng 25 năm. Ở nhiều nước đang phát triển thuế suất thuế tư nhân doanh nghiệp giảm xuống mức rất thấp, trong đó có Việt Nam chúng ta. Một trong những nước đang phát triển, với tiêu chí mở rộng vốn đầu tư nước ngoài tạo điều kiện cho các nước phát triển đầu tư. Đồng nghĩa với việc quản lý thuế của nước ta cũng bị tác động bởi những chính sách này.

Đến nay, tình hình này vẫn đang trong giai đoạn kiểm định và xác minh, có nhiều doanh nghiệp đã ngừng những hành vi gây xói mòn thuế, nhưng cũng có những trường hợp dùng thủ đoạn tinh vi vẫn chưa bị cơ quan chính quyền phát hiện.

Xói mòn cơ sở thuế và chuyển dịch lợi nhuận

Hiện nay tình trạng xói mòn cơ sở thuế diễn ra ngày càng nhiều và phổ biến ở nhiều quốc gia trên thế giới trong đó có Việt Nam chúng ta. Thông qua hình vi chuyển giá, thương mại điện tử, vốn mảng, thuế… các nhà đầu tư lớn ở nước ngoài đã nhanh chóng lợi dụng sơ hở trong luật thuế của các nước lân cận để tiến hành kinh doanh mà không mất thuế cho đất đất nước đó. Việt Nam ta đang trong giai đoạn mở của thị trường kinh tế, cũng là một điểm đến lý tưởng cho những ông lớn trên khắp 5 châu. Do chính sách thuế của nhà nước còn nhiều thiếu xót, nhiều hạng mục kinh doanh mới chưa được quy định điều lệ cụ thể nên dễ dàng trở thành đơn vị sinh lời cho các tập đoàn nước ngoài tại Việt Nam.

Hành vi gây xói mòn thuế thường thấy nhất ở các doanh nghiệp tại Việt Nam là “chuyển dịch giá” tại các khu vực biên giới hoặc những vùng kinh tế khó khăn được nhà nước ưu ái đầu tư phát triển.

Những “kẽ hở” gây xói mòn cơ sở thuế

1. Chính sách về vốn chủ sở hữu và chi phí lãi vay

Thông thường những doanh nghiệp hay công ty có vốn mỏng thường phải chịu mức thuế khấu trừ rất lớn. Vì vậy để giảm bớt mức thuế này các doanh nghiệp nước ngoài đã tạo ra các khoản vay nội bộ giữa doanh nghiệp đón đầu và doanh nghiệp nhỏ.

Lúc này những doanh nghiệp lớn (doanh nghiệp mẹ) thường cho các đơn vị công ty nhỏ hoạt động ở nước ngoài vay những khoản vay lớn có lãi suất cao trên giấy tờ sổ sách để tạo ra chi phí trả lãi vay lớn nhưng thực tế chỉ phải trả mức thuế rất thấp. Sau đó các doanh nghiệp lớn sẽ cung cấp nguyên vật liệu, linh kiện đầu vào mà  những công ty nhỏ chưa sản xuất được hoặc có những không đảm bảo chất lượng. Các công ty con sẽ có nhiệm vụ báo cáo rằng mình không đủ ngân sách lấy hàng, công ty lớn chưa hoàn vốn và thời gian hoàn vốn bị kéo dài. Sau khi lợi nhuận phát sinh từ những giao dịch như thế này sẽ được gửi sang các công ty lớn ở nước ngoài.

2. Quản lý thương mại điện tử

Thay vì đến trực tiếp và xây dựng hệ thống doanh nghiệp hay đơn vị sản xuất trên nước bạn thì các nhà đầu tư nước ngoài sẽ cấp vốn đầu tư cho chủ doanh nghiệp là người bản địa. Sau đó tiến hàng thu lợi nhuận và quản lý trên phần mềm thương mại điện tử. Lúc này các doanh nghiệp sẽ không phải chịu các mức thuế khi vào một nước đầu tư mà vẫn có thể thu về nguồn lợi nhuận lớn cho công ty mình.

3. Hình thành cơ sở thường trú

Ở nước ta hiện nay có rất nhiều công ty đa quốc gia hoạt động nhưng hiếm thấy những công ty con của các đơn vị này trên lãnh thổ Việt. Nếu có cũng thường thông qua một công ty con hoặc một chi nhánh hoàn toàn không hoạt động một cách công khai hay có một trụ sở cố định. Việc không xây dựng cơ sở thường trú trong kinh doanh cũng giúp doanh nghiệp trốn thuế. Vì cơ quan điều tra không không có căn cứ về việc doanh nghiệp này đang hoạt động trên địa bàn nên không thể thực hiện xử phạt hay đánh thuế.

Hành động của Việt Nam về việc chống xói mòn cơ sở thuế

• Tiến hành rà soát tổng thể các doanh nghiệp trong và ngoài nước đặc biệt những doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài.
• Tiến hành tuyên truyền nâng cao nhận thức cho các cơ quan quản lý, cộng đồng doanh nghiệp đầu tư về những rủi ro, thách thức mà xói mòn thuế gây ra. Từ đó yêu cầu các đơn vị kinh doanh thực hiện đúng quyền hạn và nghĩa vụ của mình.
• Đẩy mạnh cải cách hành chính, cải thiện môi trường đầu tư, kinh doanh, tăng sự minh bạch của hệ thống thuế…
• Nhà nước nghiên cứu tiến hành xem xét các bộ luật quốc tế để có những biện pháp áp dụng phù hợp. Để đảm bảo vừa có thể thu hút vốn đầu tư nước ngoài giúp phát triển kinh tế đất nước vừa hạn chế được hành vi trốn thuế.

Để có thể đẩy lùi tình trạng xói mòn thuế trong tương lai, cần có sự chung tay góp sức của nhiều cơ quan trên cả nước. Đòi hỏi nhà nước luôn phải nỗ lực xây dựng các chương trình hỗ trợ lẫn nhau, chia sẻ kinh nghiệm về triển khai thực hiện các tiêu chuẩn tối thiểu đối với thuế. Từ đó nâng cao ý thức trách nhiệm của mỗi doanh nghiệp.